Côn Đảo là tên một quần đảo ngoài khơi thuộc tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, cách Vũng Tàu 97 hải lý và cách sông Hậu 45 hải lý. Côn Đảo hay Côn Sơn, cũng hay dùng để gọi tên của hòn đảo lớn nhất trong quần đảo này. Sử Việt trước thế kỷ 20 thường gọi đảo Côn Sơn là đảo Côn Lôn. Tên gọi cũ trong các văn bản tiếng Anh và tiếng Pháp là Poulo Condor. Ngày nay Côn Đảo là 1 trong 21 khu du lịch quốc gia Việt Nam. Nhà thờ Côn Đảo được xây dựng vào khoảng năm 1954. Cung thánh được thiết kế theo tinh thần tiền Công Đồng: có một bàn thờ chính và hai bàn thờ phụ. Phía trên bàn thờ chính là nhà tạm; trên nữa là bức tượng Đức mẹ ẵm Chúa Giêsu, với chiều cao khoảng 1,50 m. Hai bàn thờ phụ có tượng trái tim Chúa và tượng Đức Mẹ Fatima cao 0,9 m.
Tháng 10 năm 1967,Đức Tổng Giám mục Phaolô Nguyễn Văn Bình đã cùng một số Cha đến thăm viếng Họ đạo. Cuối tháng 10 năm 1969, Côn Đảo không có cha sở. Các linh mục chỉ thay phiên ba tháng một lần đến và ở lại một tuần. Đầu năm 1976 chính quyền địa phương trưng dụng nhà thờ, loại bỏ những yếu tố tôn giáo như hang đá Đức Mẹ, tháp chuông, thiết kế lại nhà thờ để làm thành rạp chiếu phim. Mọi sinh hoạt tôn giáo của tín hữu còn chăng chỉ là những giờ kinh gia đình hoặc là những nỗ lực cá nhân đầy gian nan để sống Tin Mừng trong cuộc sống thường ngày. Năm 1999, Côn Đảo thuộc Giáo Phận Xuân Lộc. Từ năm 2005 cho đến nay, Côn Đảo thuộc giáo phận Bà Rịa. (x. Niên Giám Giáo Phận Bà Rịa).
Kể từ tháng 6 năm 2009, Cha Phê rô Đặng Duy Linh (Chánh xứ Đất Đỏ) ra đảo tham quan tìm hiểu. Sau thời gian dài ra vào, Cha đã kết nối, thăm viếng các gia đình công giáo, ân cần gặp gỡ từng người. Nhiều giáo dân từ lạ lẫm đến thân quen rồi yêu mến gắn bó với vị mục tử luôn vui vẻ, năng động và nhiệt thành.
Sau bao nỗ lực cố gắng của Cha Phêrô, cộng đoàn dân Chúa Họ Đạo Côn Sơn và Quý ân nhân xa gần rộng lòng giúp đỡ sẻ chia, Nhà Nguyện Họ Đạo Côn Sơn đã hoàn thành trong sự quan phòng và che chở của Thiên Chúa cùng hai thánh Tông Đồ Phê rô và Phaolô, Quan Thầy Họ Đạo. Từ đó, với sự hiện diện của Cha Phêrô, linh mục Quản Nhiệm, đã mang lại sức sống mãnh liệt cho giáo dân; có linh mục là có thánh lễ, có nhà thờ với nhiều sinh hoạt đạo đức của các hội đoàn đã làm nên một cộng đoàn đức tin sống động.
Và sau bao nhiêu năm tháng chờ đợi với một niềm tin và lòng tín thác sâu sắc, sáng ngày 15. 02. 2014, Họ Đạo Côn Sơn như mở hội khi lần đầu tiên kể từ năm 1967, Họ Đạo mới vinh dự đón chào sự hiện diện của Đấng Bản Quyền. Đúng 10h30 chuyến bay đưa Đức Cha Tôma Nguyễn Văn Trâm, Giám Mục Giáo Phận Bà Rịa cùng Quý Cha Phêrô Trần Kim Phán (giáo sư ĐVC Xuân Lộc); Cha FX. Nguyễn Thanh Lâm (Quản lý TGM); Cha Giuse Nguyễn Ngọc Thảo (Cha Giáo TCV) đã đáp xuống sân bay Côn Đảo. Đón Đức Cha và Qúy Cha tại sân bay gồm có Cha Quản Nhiệm Phêrô, Quý chức BHG và đại diện giáo dân Họ Đạo… Sau đó Ngài đã về thẳng Nhà Nguyện. Tại đây đã có đông đảo cộng đoàn dân Chúa trang phục chỉnh tề chào đón vị Cha Chung của Giáo phận, người mà họ ngày đêm mong ngóng được gặp tận mắt. Đức Cha đã ân cần, hiền hòa bắt tay từng người.
Sau giờ nghỉ trưa, vào lúc 15h00 cùng ngày, dưới sự hướng dẫn của Cha Quản Nhiệm, Đức Cha Tôma đã cùng với BHG, và khá đông cộng đoàn đi tham quan hang đá Đức Mẹ. Con đường dẫn lên núi quanh co, khúc khỉu nhưng Đức Cha vẫn vui vẻ từng bước cùng đi với mọi người. Thỉnh thoảng, Ngài dừng lại nghỉ mệt và trò chuyện, thăm hỏi từng người giáo dân đi theo. Từ những ngỡ ngàng có phần e dè lúc ban đầu, giờ đây tình Cha con đã thêm khắng khít và cởi mở. Mọi người thoải mái trò chuyện, giới thiệu cùng Đức Cha về Hang Đức Mẹ, về gia đình mình, về tình hình cuộc sống trên Đảo. Con đường như ngắn lại. Có một tình huống bất ngờ xảy ra. Khi Đức Cha cùng đoàn đang tiến bước lên cùng Mẹ thì một nhánh cây khá to mục ruỗng đã bất thần đổ ập xuống trước Đức Cha cùng đoàn người khoảng chừng 5 mét. Ai cũng giật mình và sau đó vỡ òa lên rằng đúng là “phép lạ” của Đức Mẹ. Nếu cả đoàn bước thêm vài mét nữa thì đã có thương tích xảy xa.
Cuối cùng, Đức Cha cùng mọi người đã đến Hang Đá Đức Mẹ. Khung cảnh hoang sơ, hai vách đá dựng đứng, tảng đá to có một hang nhỏ, tượng Đức Mẹ có hoa tươi và những ngọn nến nhỏ đã được thắp sẵn. Đức Cha cùng mọi người dâng Mẹ chuỗi Mân Côi, dâng những kinh nguyện và sau cùng Ngài ân cần chia sẻ cùng với cộng đoàn, Ngài rất vui mừng được hiện diện tại đây. Ngài nói: “ Ở Việt nam có nhiều trung tâm hành hương Đức Mẹ như La Vang, Tà Pao, Bãi Dâu, Trà Kiệu, Đức Mẹ La Mã và giờ đây Ngài sẽ đặt đây là Đức Mẹ Côn Sơn. Ngài đặc biệt dâng Họ Đạo Côn Sơn trong bàn tay hộ phù, che chở của Mẹ. Ngài cũng xin mọi người cầu nguyện cùng Mẹ cho bản thân Ngài, cho Giáo phận. Ngài mong ước mọi người hãy siêng năng chạy đến Mẹ, sống đức tin và làm chứng cho mọi người bằng chính đời sống đạo đức của mình…”.Sau đó, Đức Cha đã vui vẻ chụp ảnh cùng Quý BHG, các Hội Đoàn và giáo dân. Ai cũng muốn đến thật gần để chạm vào Ngài. Tuy khá mệt vì đường núi cao, nhưng với tấm lòng của người hiền phụ, Đức Cha vẫn vui vẻ cùng mọi người chụp hình lưu niệm.
Sáng sớm ngày 16.02.2014, khuôn viên Nhà Nguyện từng bừng và phấn khởi. Một không khí chưa từng có kể từ khi Nhà Nguyện được xây dựng. Các em thiếu nhi tíu tít cài hoa, quý phụ huynh hân hoan, cười nói rộn ràng, cộng đoàn ai cũng tranh thủ đến sớm để chọn cho mình chỗ ngồi tốt nhất hầu được tham dự thánh lễ mà theo nhiều người là “mang tính lịch sử” từ hơn nửa thế kỷ nay. Đúng 09h00, Đức Cha hiện diện giữa cộng đoàn trong tiếng vỗ tay vang dội. Với gương mặt và giọng nói ân cần hiền lành, Đức Cha đã khái quát về hiện trạng của Giáo Phận Bà Rịa để cộng đoàn Họ Đảo được rõ. Ngài cũng khuyên bảo mọi người là tuy ở đảo thiếu thốn về điều kiện vật chất đôi khi lẫn tinh thần nhưng mọi người đừng thiếu thốn lòng đạo đức. Hãy trở nên là người làm chứng cho Chúa giữa lòng xã hội mình đang sống. Với một tỉ lệ vô cùng nhỏ bé khi cả Huyện Đảo có khoảng 7000 dân mà người công giáo chỉ có khoảng 400, do đó, mọi người cần phải là những người công giáo gương mẫu, chân chính, sống tốt đời đẹp đạo, nhất là trong Năm Phúc-Âm- Hóa đời sống gia đình này.
Sau đó, Thánh lễ đồng tế Ban Bí Tích Thêm sức diễn ra trang nghiêm sốt sắng do Đức Cha Tôma chủ tế cùng Cha Quản Nhiệm và Quý Cha đi cùng. Sau bài giảng lễ là Nghi Thức Ban Bí tích thêm sức cho 19 em thiếu nhi và 9 tân tòng thuộc Họ Đạo Côn Sơn, những người được Cha Quản Nhiệm chứng nhận là đã được học giáo lý và được sát hạch đầy đủ. Đức Cha tiếp nhận và ban huấn dụ. Sau khi lập lại lời tuyên hứa phép rửa tội và lời nguyện chung trên thụ nhân, Đức Giám Mục đã đặt tay và xức dầu thêm sức. Từ đây các thụ nhân như bước sang một đời sống mới, sống trong Chúa Thánh Thần, lớn lớn lên cùng Ngài.
Sau lời nguyện hiệp lễ, đại diện Ban Hành Giáo đã dâng lời tri ân Đức Cha, bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với vị Cha chung của mình. Sự hiện diện “mang tính lịch sử” của Ngài như tiếp thêm luồng gió mới cho đời sống đạo của cộng đoàn nơi đây vốn đã bắt đầu khởi sắc, như cơn mưa tưới mát những mầm xanh đức tin đang vươn cành nảy lộc. Vị đại diện cũng không quên dâng lời cám ơn Cha Quản Nhiệm Phêrô, người mục tử năng động, nhiệt thành, hết lòng chăm lo cho đàn chiên bé nhỏ xa xôi, mặc cho còn nhiều khó khăn về khỏang cách không gian.
Sau Thánh Lễ, Đức Cha, Quý Cha cùng mọi người quây quần chung vui bữa ăn đơn sơ nhưng thắm đượm tình phụ- tử.
Lúc 16h20 cùng ngày, chuyến bay mang Đức Cha cùng Quý Cha rời Côn Đảo hiền hòa, thân thiện; rời Họ Đạo Côn Sơn bé nhỏ nhưng mang trong mình một sức sống mãnh liệt về đức tin, lòng đạo đức và con tim chứng nhân cho Chúa trong sự luyến tiếc và bùi ngùi của đại diện Cộng đoàn Họ Đạo. Chắc chắn từ hôm nay, Họ Đạo Côn Sơn sẽ luôn ghi nhớ ngày trọng đại này và lấy đó làm điểm tựa cho ngọn lửa đức tin đang âm thầm cháy sáng và cháy mãi trong sự quan phòng của Thiên Chúa và Đức Mẹ Côn Sơn.
