Giáo xứ Nghi Lộc, thuộc giáo hạt Đông Tháp, giáo phận Vinh, được thành lập năm 1929. Là một xứ đạo có lịch sử lâu đời và hào hùng. Hiện nay giáo xứ có khoảng 2700 tín hữu. Tuy chính thức thành lập năm 1929, nhưng từ trước đó hơn nửa thế kỷ, dòng lịch sử của Nghi Lộc đã được viết nên từ những giọt mồ hôi cùng máu và nước mắt của cha ông.
Nửa cuối thế kỷ XIX là thời kì dầu sôi lửa bỏng, đau thương khủng khiếp bậc nhất cho những người Công giáo Việt Nam. Tưởng có lúc phải lụi tàn, không hi vọng sống còn vì những cuộc bách hại liên miên, đầy tính dã man tàn bạo do vua quan nhà Nguyễn và giới sĩ phu Văn Thân lúc bấy giờ chủ trương. Khắp các thôn làng thuộc Thanh – Nghệ – Tĩnh – Bình, cuộc bách hại lại thêm phần dữ dội. Những giáo dân từ mọi nẻo đã chạy về một vùng đất với tên gọi đơn sơ là “làng Nghi” và sau này trở thành giáo xứ Nghi Lộc để lánh nạn, tìm chốn nương thân.
Theo các tài liệu còn lưu giữ được và theo lời các bậc cao niên trong làng kể lại, những năm dưới thời vua Tự Đức là thời kỳ đau thương nhất của làng Nghi. Năm Tự Đức thứ 27 (1874), một cuộc thiêu sát kinh hoàng do các sĩ phu Văn Thân đã nổ ra tại đây. Một họ đạo với số giáo dân chưa quá 200 người lúc bấy giờ đã có đến 77 vị ngã xuống vì Đức tin.
Về sau, khi sự bách hại đạo Chúa giảm dần, Nghi Lộc được nhập vào xứ Hội Yên. Tuy cách nhau hơn 20km nhưng tình cảm giữa xứ mẹ và họ Nghi Lộc vẫn luôn gắn bó. Từ năm 1881 – 1929, họ Nghi Lộc được nhập về xứ Phi Lộc để thuận tiện hơn trong công việc mục vụ và đời sống Đức tin của giáo dân. Nghi Lộc trở thành họ đạo lớn nhất trong xứ Phi Lộc.
Gần 50 năm thuộc xứ Phi Lộc, họ Nghi Lộc đã có nhiều đóng góp lớn lao cho sự thăng tiến về nhiều mặt của xứ mẹ. Vào tháng 7 năm 1929, họ Nghi Lộc được Đức Cha Giuse Anrê Bắc (Eloy) đồng ý cho tách ra thành lập giáo xứ riêng. Ngày 10 tháng 7 năm 1929, giáo xứ Nghi Lộc chính thức thành lập. Danh xưng Nghi Lộc xuất phát từ câu danh nho được lưu giữ trong kho tàng văn hóa của giáo xứ: “Khánh vô bất nghi. Thụ thiên bách lộc” (Thụ hưởng muôn ơn Trời. Mừng vui vì làm việc gì cũng nên).
Sau hiệp định Geneva 1954, một số đông giáo dân Nghi Lộc đã di cư vào các tỉnh phía Nam, phần lớn định cư tại Bình Giả, lập nên giáo họ Nghi Lộc, thuộc giáo xứ Vinh Châu. Ngày nay thuộc giáo phận Bà Rịa. Về mặt hành chính thuộc huyện Châu Đức, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Dù cách trở về mặt địa lý nhưng mối dây gắn kết giữa xứ mẹ Nghi Lộc và họ Nghi Lộc – Bình Giả vẫn luôn khăng khít.
Người Nghi Lộc ngày nay không chỉ sống ở miền Bắc, miền Nam mà còn ở nhiều nơi trên thế giới. Nhưng dù đi đâu, ở đâu, họ vẫn mang tính đặc thù “làng Nghi”, lớp con cháu mới sinh ra dù chưa một lần nhìn thấy quê mẹ, nhưng hai tiếng “Nghi Lộc” thiêng liêng vẫn có một sức thu hút lạ kỳ và khơi dậy trong họ niềm kiêu hãnh tự hào và một trách nhiệm cao cả là phải sống xứng đáng với các bậc tiền nhân.
Cám ơn ông bà tổ tiên, cám ơn các bậc tiền bối đã dày công vun đắp, để ngày nay chúng con có môt xứ đạo khang trang, phát triển.
Kỷ niệm 85 năm thành lập giáo xứ Nghi Lộc (10.07.1929 – 10.07.2014), xin kính chúc quý cha, quý tu sĩ nam nữ, quý ông bà và anh chị em luôn bình an, mạnh khỏe, tràn đầy hồng ân Thiên Chúa, qua lời chuyển cầu của Thánh Quan thầy Phanxicô Xaviê.
Trân trọng,
BBT giáo xứ Nghi Lộc.
Thánh đường Giáo xứ Nghi Lộc
Đài Đức Mẹ
Hoa viên Nhà xứ
Trường Thiên Khải Đường
