 |
| Gạo xuất khẩu của Thái Lan. |
Sự leo thang của giá gạo thế giới gần đây, và đặc biệt đối với tất cả các loại gạo tấm của Việt Nam, là vì thương nhân Thái Lan đang thu mua gạo Việt Nam để đáp ứng các đơn hàng xuất khẩu của họ.
Theo một loạt các báo cáo chuyên đề của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), các quốc gia ASEAN có thể giúp tránh những cú sốc về giá gạo thế giới bằng cách giảm hạn chế xuất khẩu, đặt tầm quan trọng ít hơn vào vấn đề tự cung tự cấp, rà soát lại chương trình cam kết gạo của Thái Lan, và phát triển chính sách điều phối gạo với Ấn Độ và Pakistan.
Giá gạo năm 2007 – 2008 tăng đột biến một phần là do hạn chế xuất khẩu và việc thu mua dồn dập của các nhà nhập khẩu. Các báo cáo, được xuất bản gần đây bên ngoài Diễn đàn Thương mại Gạo ASEAN tổ chức bởi Ủy ban Dự trữ An ninh Lương thực ASEAN, Ban thư ký ASEAN và ADB, cho thấy hạn chế thương mại khu vực đẩy giá gạo thế giới tăng 149%.
Thay vào đó, các báo cáo này còn đề xuất rằng những nước nhập khẩu gạo nên giảm mục tiêu tự cung tự cấp để đổi lấy cam kết từ những nước xuất khẩu, tránh xa việc hạn chế xuất khẩu đơn phương. Các nước nhập khẩu sẽ cảm thấy ít nhu cầu hơn về tự bảo hiểm trước những gián đoạn thương mại và các nước xuất khẩu có thể có được những thị trường mới.
Thái Lan theo dự đoán sẽ trở thành nước sản xuất gạo đứng đầu thế giới, tuy nhiên báo cáo chuyên đề này lưu ý rằng chương trình cam kết gạo của Thái Lan đảm bảo rằng nông dân sẽ nhận được nhiều hơn giá thị trường cho lúa gạo của mình, đã khiến cho các công ty xuất khẩu của mình nản lòng, dẫn đến việc thua thiệt liên tục trong tổng thu nhập từ xuất khẩu gạo từ cuối năm 2011. Tính đến 28/5/2012, xuất khẩu giảm 43,1% tương đương với 2,86 triệu tấn.
Báo cáo Tăng cường khả năng phục hồi đối với biến động cực đoan của giá gạo ở khu vực ASEAN cũng cảnh báo rằng nếu Ấn Độ phải cấm xuất khẩu trở lại vì nước này thanh lý gạo dự trữ và chịu ảnh hưởng của hạn hán, và như vậy thì nền kinh tế lúa gạo toàn cầu có thể bị thắt chặt một cách nhanh chóng.
Điều này đặc biệt đúng nếu Thái Lan duy trì mức sàn giá lúa cam kết cao, vì nó có hiệu quả như một dạng thuế ngầm áp vào việc xuất khẩu gạo. Sự leo thang của giá gạo thế giới gần đây, và đặc biệt đối với tất cả các loại gạo tấm của Việt Nam, là vì thương nhân Thái Lan đang thu mua gạo Việt Nam thông qua biên giới Campuchia – Thái Lan để đáp ứng các đơn hàng xuất khẩu của họ. Thu mua lúa gạo thông qua tuyến đường này vẫn còn rẻ hơn cho các thương nhân Thái Lan so với mua gạo Thái Lan với giá cao.
ASEAN cũng cung cấp gạo cho các nước Châu Phi. Năm 2011, Thái Lan và Việt Nam cung cấp hơn một nửa tổng sản lượng gạo nhập khẩu của Châu Phi. Cùng với Ấn Độ và Pakistan, bốn nước sản xuất gạo này cung cấp khoảng 4/5 nhu cầu gạo của Châu Phi.
Cần có một chỉ số giá gạo chung
Theo một báo cáo ADB, một chỉ số gạo và trao đổi hàng hóa trong khu vực có thể giúp ổn định lại những biến động về giá gạo thế giới và đảm bảo cho nông dân có được một mức giá gạo công bằng.
Những nước xuất khẩu hàng đầu, chẳng hạn như Ấn Độ, Thái Lan và Việt Nam, cũng có thể thiết lập trao đổi hàng hóa trong nước, cho phép nông dân có được mức giá tốt hơn nhờ việc bán trực tiếp các loại gạo phổ biến nhất ở địa phương ra thị trường hơn là thông qua trung gian.
Nhằm kinh doanh gạo thành công, cần phải tiến hành những bước cần thiết, bao gồm kho hàng, các hệ thống phổ biến giá và giáo dục những người tham gia thị trường. Kho hàng sẽ giúp nông dân có lựa chọn về việc lưu kho gạo của mình và bán gạo khi họ thấy giá hợp lý, trong khi kiến thức về giá sẽ giúp họ có kế hoạch với sản phẩm lúa gạo của mình.
Biến động về giá trên thị trường gạo liên quan tới các giao dịch song phương không rõ ràng hiện đang chiếm lĩnh thị trường. Sử dụng phương thức trao đổi hàng hóa, các cơ quan chính phủ có thể thay vì có thể hành động như toàn thể nông dân trồng lúa ở địa phương và ngăn chặn rủi ro về giá bằng cách sử dụng chỉ số gạo khu vực. Việc trao đổi cũng có thể cung cấp một nền tảng thay thế các hiệp định song phương, mang lại tính minh bạch cần thiết trong việc phát hiện giá, do đó giảm biến động giá.
Trong trung hạn, ASEAN cũng có thể phát triển một kế hoạch đầu tư giúp xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết, thiết lập trao đổi hàng hóa tiểu khu vực trong Tiểu vùng Mê-kông mở rộng, cung cấp thông tin thị trường và tin tình báo, đồng thời đưa ra những chương trình phát triển kỹ năng trồng trọt.
ASEAN sẽ ít bị tổn thương trước những cú sốc về giá gạo nếu khu vực này theo đuổi chiến lược thương mại sâu rộng hơn, duy trì một khối lượng gạo dự trữ hợp lý ở quy mô khu vực và quốc gia, và nếu khu vực này có thể thu thập và giải thích một cách chính xác thông tin thị trường và tình báo.
